Цель технологии развития критического мышления (ТРКМ) состоит в развитии мыслительных навыков, которые необходимы ученикам в дальнейшей жизни. Они научатся работать с информацией, выделять главное и второстепенное, анализировать различные стороны явлений, принимать взвешенные решения.
Актуальностью данной технология является то, что она позволяет проводить уроки в оптимальном режиме, у школьников повышается уровень работоспособности, усвоение знаний на уроке происходит в процессе постоянного поиска. Эта технология направлена на развитие ученика, основными показателями которого являются оценочность, открытость новым идеям, собственное мнение и рефлексия собственных суждений.
На уроках чувашской литературы целесообразно применять различные приемы технологии развития критического мышления. Далее приведены конкретные примеры использования ТРКМ из собственного опыта.
Рассказ Александры Лазаревой «Начался урок»
(«Урок пуçланчĕ»), 6 класс
Двухчастный дневник (Икĕ енлĕ дневник)
Цитаты (Хайлаври цитатăсем) |
Комментарии (Эпĕ çапла шутлатăп) |
«Шăп мотор кĕрлеме тытăннă самантра мал енчен темле ар çын шлепкипе сула-сула кабина умне чупса çитрĕ.» |
Автобус водительне чарăнма ыйтать |
«Олег васкасах ун çумне пырса ларчĕ те ăна хăйĕн хул пуççийĕ çинелле тайăнтарчĕ.» |
Старик ÿкесрен Олег хăрать |
«Пулнă çав! Пулнă манăн! Эсир пĕлместĕр ăна! – тата ытларах нĕшĕклерĕ Олег.» |
Олег хăй йăнăшĕсене ăнланса илет, намăсланать. Чунĕ кÿтсе çитнине çапла палăртать. Çакна кăшкăру паллиллĕ предложенисем палăртаççĕ. |
«…ăшри вутпа пурăнма йывăр» |
Чун-чĕре ыратнине, асапланнине çапла кăтартать. |
«Олег пит-куçĕ вут пек пĕçерсе кайрĕ» |
Кун пек çыру кĕтмен вăл, хăй пирки каллех усал сăмахсем итлеме хатĕрленет. |
Табличный кластер (Таблицăллă кластер)
|
Имена существ. (Япала ячĕсем) |
Имена прилаг. (Паллă ячĕсем) |
Глаголы (Глагол) |
231 стр. «Апла юрамасть…тусăм» сыпăк |
Ача(м)
|
Лайăх
|
Тирке(се) |
Всего (Пĕтĕмлетÿ) |
19 япала ячĕ |
4 паллă ячĕ |
27 глагол |
Синквейн
1 имя сущ. (Япала ячĕ): Синоним или метафора (Пĕтĕмлетÿ сăмахĕ): |
йăнăш |
Рассказ Александры Лазаревой «Первая любовь»
(«Пирвайхи юрату»), 8 класс
Сравнительная характеристика героев
(Сăнарсен танлаштаруллă характеристики)
|
Капа |
Галя |
Женя |
Внешний облик (Сăн-сăпачĕ) |
19-20-ри хĕр |
19-20-ри хĕр |
19-20-ри хĕр |
Действия (Ĕçĕ-хĕлĕ) |
Авиашкулта лайăх вĕренет, Леньăна юратать, экзамен ăнăçлă тытать, хăй суйланă ĕçе юратать |
Авиашкулта вĕренет, Леньăпа юратмасăр çÿрет |
Авиашкулта вĕренет, Леньăпа юратмасăр çÿрет, упăшкине улталать |
Поведение (Тыткаларăшĕ) |
Юлташĕсемпе сăпайлă, Леньăпа кăмăллă тытать |
Хăйне кăна юратать |
Хăйне кăна юратать |
Мышление и черты характера (Шухăш-кăмăлĕ) |
Ырă кăмăллă, ачаш чунлă, тăрăшуллă, пултаруллă, |
Икĕ питлĕ, хытă чунлă, çын туйăмĕсемпе вылякан |
Икĕ питлĕ, усал чунлă, çын туйăмĕсемпе вылякан |
Цель в жизни (Ĕмĕчĕ) |
Летчик пуласшăн |
- |
- |
Отношение автора к герою (Автор характеристики) |
Кăмăллать, шеллет |
Сивлет |
Сивлет |
Кольцо Венна (Венн унки)
Шесть шляп мышления («Ултă шлепке» вăйă)
Черная (Хура шлепке): |
Тиркев, асăрхаттару |
Пирвайхи юрату ытларах чухне хуравсăр пулать, асап илсе килет. |
Красная (Хĕрлĕ шлепке): |
Кăмăл-туйăм |
Хайлав салху туйăм çуратрĕ. |
Желтая (Сарă шлепке): |
Лайăх шухăшсем тупни |
Юрату чĕрере çеçке çурсан çиçекен куçсенче палăрать. |
Белая (Шурă шлепке): |
Пĕлмен информацие тупни |
Александра Лазарева вĕреннĕ авиашкул пурнăçĕ çинчен пĕлтĕм. |
Зеленая (Симĕс шлепке): |
Сюжет йĕрне тепĕр майлă туни |
«Пирвайхи юрату»калавра Капа хăй туйăмĕсем çинчен каланă пулсан Леонид Грызлов, тен, хирĕç хурав панă пулĕччĕ. Пирвайхи юратăва телейлĕ тунă пулăттăм. |
Синяя (Кăвак шлепке): |
Мĕн çĕнни пĕлтĕм |
Пĕрремĕш юрату телейсĕр пулма пултарать. Пурнăçра хайлаври пек лару-тăру сиксе тухсан хама йĕркеллĕ тытма кирлĕ. |
Таблица «тонких» и «толстых» вопросов
(Ансăр тата анлă ыйтусем)
Тонкие вопросы (Ансăр ыйтусем) |
Толстые вопросы (Анлă ыйтусем) |
Кам вăл Капа? |
Женьăпа Леня туслашнишĕн мĕншĕн Капа Леньăна шеллерĕ? |
Капитолина Саша Ткачев летчикпа туслашма пултарчĕç-и? |
Леонид Грызлова Капа хăй туйăмĕсене пĕлтернĕ пулсан мĕн пулнă пулĕччĕ? |
Капитолина хăйне лăплантарма пĕлет-и? |
Гальăпа Женя летчицăсем хăйсене мĕнле тытаççĕ? |
Авиашкултан вĕренсе тухнă летчица Капитолина Сарпунова телейлĕ-и? |
Чăваш хĕрĕн юратăвĕ мĕншĕн ыттисенчен уйрăлса тăрать? |
Леонид Грызлова юратни чăваш хĕрне усă турĕ и сиен кÿчĕ? |
Вăрçă хирĕнче Капăпа Леня летчиксем тĕл пулма пултарнă пулсан вĕсен пурнăçĕсем мĕнлерех пулĕччĕç? |
Литература.
- Муштавинская И.В. Технология развития критического мышления на уроке и в сисиеме подготовки учителя / И.В. Муштавинская. – Санкт-Петербург, 2015.
- Иванова Н.Г., Алексеева Е.В. Критикăллă шухăшлав технологин мелĕпе меслечĕсем / Н.Г. Иванова, Е.В.Алексеева. / Шкулта, №4 (10) (http://shkul.su/127.html).