Оештыру моменты

Исәнләшү.

1нче СЛАЙД,  2нче СЛАЙД

Дәреснең темасы  һәм максаты белән таныштыру.

Актуальләштерү

3нче СЛАЙД

Причастие (сыйфат фигыль)  - это неспрягаемая форма глагола, которая имеет признаки глагола и имени прилагательного. В татарском языке три временные формы: причастие настоящего, прошедшего и будущего времени.

4 нче СЛАЙД

Причастие настоящего времени имеет простую и сложную (аналитическую) форму. Простая форма причастия настоящего времени образуется от основы глагола при
помощи аффикса  -учы/-үче, отвечает на вопрос нишләүче? (что делающий?)
язУЧЫ бала - пишущий ребенок;
көлҮЧЕ кеше - смеющийся человек;
белҮЧЕ укучы - знающий ученик.

5 нче СЛАЙД

Причастие настоящего времени на русский язык переводится:
а) причастием настоящего времени (живущий);
б) относительным местоимением который + глагол настоящего времени
(который живет);
в) местоименными наречиями где, куда, откуда + глагол настоящего времени
(где я живу, куда он поехал).
Структура существительное или местоимение + причастие + существительное
на русский язык переводится придаточным предложением определительным.

Например: Сезгә килүче кеше. (Человек, который к вам приходит.) Авылдан шалтыратучы туганнар. (Родственники, которые звонят из деревни.)
Ныгыту

6 нчы СЛАЙД

Тәрҗемә итегез.
белүче бала;  су коенучы үрдәкләр;  шигырь сөйләүче кыз;  җиңүче егет; 
чәчәктән чәчәккә очучы күбәләк;  таш  күтәрүче батыр;  казлар саклаучы апа;
Чаллыга баручы автобус;    дустын көтүче малай;   машина йөртүче егет.
кичәдә танышучы яшьләр;     

7 нче СЛАЙД

Тәрҗемә итегез.

• Мальчик, решающий задачу; растущий сад; смеющиеся люди;  самолет, летящий в небе;  друг, живущий в городе; спешащий на поезд пассажир;  отдыхающие ребята;  танцующая девочка; лежащий больной; стоящий человек;  часто плачущий мальчик.
• Непонимающий ученик;  нездоровающийся сосед;  ребенок, не играющий с друзьями; неубегающий заяц;  неспящий младенец;  человек, не выполняющий свои обязанности; неразговаривающий попугай.

8 нче СЛАЙД

Җөмләләрне тәрҗемә итегез.

• Олимпиадада җиңүче укучыларга бүләк­ләр бирделәр.
• Мәктәпкә баручы балалар, туктап, сөйләшәтеләр.
• Үз эшен яратучы табибны авырулар да яраталар.
• Җырлый-җырлый са­выт-саба юучы  кыз  кечкенә.
• Ашыгучы кунакларны автобуска кадәр озатыгыз.
• Сезнең фатирдан чыгучы кешене белмим, кем  ул?
• Безгә килүче кыз бигрәк матур, игътибар итегез.
• Этләрне өйрәтүче кеше акыллы булырга тиеш.

9 нчы СЛАЙД

Аналитическая (сложная) форма причастия настоящего времени отвечает на вопрос нишли торган?, образуется от глагола настоящего времени  на -а/-ә,  -ый/-и   и причастия прошедшего времени торган.
белә торган кеше - знающий человек;
җырлый торган кыз - поющая девочка;
эшләми торган кеше  - неработающий человек.

10 нчы СЛАЙД

Исемнәр кулланып, сүзтезмәләр языгыз. Үрнәк: Үсми торган агач.
Армый торган ...  ;   уянмый торган ... ;    үсә торган ...;   шуа торган ... ;   язмый торган ...; тыңламый торган ... ;   күрсәтми торган ...;  дәвалый торган ...;   килә торган ..;.  еш елый торган ... ;   чишенә торган ... ;   башланмый  торган ... ;  ышана торган ...  .

11 нче СЛАЙД

Причастие простой формы без определяемого им существительного имеет значение от глагольного имени, а на русский язык переводится обычно существительным, оканчивающимся на -тель.  Например: Язучы - писатель, эзләүче - искатель.

• Китап кибетендә эшләүчеләр бу матур китапларның ба­рысын да укыдылармы?
• Җиңүчеләрне алгы рәткә, ә кунакларны артка утырттылар.
• Сезнең арагызда минем энемне белүчеләр юкмы?
• Кояш­та кызынырга яратучыларга пляжга төштән соң гына барырга киңәш ителә.
• Сәлимнең әнисе төзелештә буяучы булып эшлимени?
• Без үзара сөйләштек тә укытучылар бәйрәменә концерт куярга булдык.

Йомгаклау

12 нче СЛАЙД

1. Билгеләр кую.
2. Өй эше.  Бирелгән сүзтезмәләр белән җөмләләр язарга.
Язмый торган каләм; күрсәтми торган телевизор;  килә торган поезд;  еш елый торган бала;   ышана торган дуслар;  эшләүче әти;  баручы кеше.

Приложение.