Цель: приобщение детей к народному творчеству двух народов.
Задачи:
- наблюдение над произведениями русского и татарского народного творчества;
- развитие творческих способностей детей, их памяти, внимания, воображения;
- способствовать развитию интереса к народному творчеству;
- совершенствовать коллективные формы работы.
Педагог: Здравствуйте ребята! Сегодня мы хотим пригласить вас в волшебную страну, которая называется «Маленькая страна». В этой стране царит мир игры, сказки, музыки, фантазии, творчества, а жители этой страны все старательные, талантливые. Как и в любой стране, там тоже живут разные народы, и они с большим интересом и уважением относятся к творчеству других народов.
Сейчас вы все превратитесь в жителей этой волшебной страны и познакомитесь с творчеством этих народностей.
Укытучы 1: Тәрбия халыкта туган тел белән барлыкка килгән. Яшь буын өлкәннәр белән аралашып, кирәкле күнекмәләргә өйрәнгән, халыкның гореф-гадәтләрен, йолаларын үзләштергән. Халык педагогикасы – тормышта сыналып сайланган, буыннан-буынга күчеп камилләшкән, халыкта киң кулланылган тәҗрибәдән килеп чыккан укыту-тәрбия турындагы тәгълимат-фикерләр, киңәшләр, тәрбия алымнары һәм чаралары җыелмасы.
Халыкның иң беренче тәрбияви әсәре, һичшиксез, бишек җырлары. Бишек җырларында аналарның балаларына карата өметләре, ышанычлары, матур, игелекле, мәрхәмәтле, гадел итеп күрү теләкләре чагыла. Без – “Кашыкчылар” түгәрәге белән 2 нче сыйныф азагында “Кич утыру” дигән музыкаль-әдәби бәйрәм үткәрәбез. Биредә курчак йоклату эпизоды бар. Балалар белән бишек җырлары өйрәнеп җырлыйбыз. Ә кайбер балалар үзләре бишек җыры иҗат итәләр. Хәзер Шәрипова Азалина сезгә үзе дәү әнисе белән бергә язган бишек җырын тәкъдим итә:
Нәни песи баласы
Йокларга ятты инде.
Озын колак куянкай
Урманга качты инде.
Йокла, кызым, күз нурым,
Йом, йом күзең, йолдызым,
Син бит минем матурым,
Әлли-бәлли бәбкәчем.
Син, көчек, тик кенә тор,
Өрмә, өрмә тын утыр,
Әнә йоклый чебиләр,
Алар бар да нәниләр.
Нәниләр йоклап үсә,
Әниләр назы күрсә.
Туган ил ныклы булыр,
Батыр уллары үссә!
Укытучы 1: “Әдәпне кемнән өйрәндең?”, - дип сораганнар берәүдән. “Әдәпсезләрнең әдәпсезлеген, кешелексезлеген күреп, үземә килешмәгән кебек булды да үзем андый гадәтләрдән саклана килдем”,- дип җавап биргән ул. Мондый тәрбияви киңәшләрне без халык мәкальләре, әйтемнәре дип атыйбыз. Ана теле дәресләрендә, түгәрәктә бәйрәмнәр әзерләгәндә без мәкальләр өйрәнәбез:
“Тәвәккәл кеше таш ярыр, ә булдыксыз кеше баш ярыр”, “Язның бер көне бөтен елны туйдыра”, “Ялган сөйләгән – тотылыр, дөресен сөйләгән-котылыр”, “Яхшылык җирдә ятмый”, “Сабыр төбе – сары алтын”, “Дуслык эштә сынала”, “Кеше булу кыен түгел, кешелекле булу кыен”, “Алда булса зур теләк, эштән дәрт таба йөрәк”.
Укытучы 1: Тел шомарткычлар – халык тарафыннан иҗат ителгән тел төзәтү (логопедик) чаралары ул. Тел шомарткычларны, тел төзәтү чарасы буларак, күбрәк 1 нче сыйныфта кулланабыз.
“Мич башында биш мәче,
Биш мәченең биш башы
Биш мәченең биш башына
Ишелмәсен мич ташы”
Укытучы 1: Балаларның рухи яктан бай, физик яктан сау-сәламәт булып үсүендә уеннарның әһәмияте зур. Җырлы-биюле уеннарны балалар бик яратып уйныйлар. Сезнең игътибарыгызга “Утыр әле, Мәликә” уенын тәкъдим итәбез (балалар уены).
Укытучы 1: Балалар дәрестә һәм дәрестән тыш чараларда үртәвечләр, такмаклар, такмаклы җырлар җырларга бик яраталар. Такмакларның да тәрбияви әһәмияте бәхәссез. Алар бер яктан көлке тудырса, икенче яктан балаларның зиһенен үстерә. Ә хәзер Әлфия Закуановна белән үткән дәресләрдә өйрәнгән такмакларны, җырларны тыңлагыз.
М:
Без җырлыйбыз шаян җырлар,
Ә сез тыңлап торыгыз.
Әнә килә автомобиль-
Булыр безнең җырыбыз.
К:
нә килә автомобиль-
Төягәннәр калайлар.
Безнең авыл малайлары
Туксан яшьлек бабайлар.
М:
Әнә килә автомобиль-
Төягәннәр капчыклар.
Безнең авылның кызлары
Сиксән яшьлек карчыклар.
К:
Әнә килә автомобиль-
Төягәннәр бүрәнкә.
Безнең авыл малайлары
Җыенысы бер тәңкә.
М:
Әнә килә автомобиль-
Төягәннәр гөлҗимеш,
Безнең авылның кызлары
Елак - сытыклар, имеш.
К:
Әнә килә автомобиль-
Агып бара майлары.
Шәп җырлый безнең малайлар
Җырлый торган чаклары.
М:
Әнә килә автомобиль-
Сез нигә утырмыйсыз?
Башка кызлар тиз онытыла,
Сез нигә онтылмыйсыз?
Укытучы 1: Әлбәттә, балалар яратып башкарган фольклор әсәр – ул халык җырлары. Аларда халкыбызның зирәк акылы, моңлы күңеле, җор теле чагыла.
Халык җыры “Күгәрчен гөрлидер” башкарыла.
1.
Тәрәз ачып җимнәр чәчтем,
Килде ике күгәрчен
Күрдем дә ике күгәрчен
Килде сезне күрәсем.
Куш:
Күгәрчен гөрлидер
Баласын уятырга
Әл дә ярый дусларым бар
Күңелне юатырга.
2.
Калфагым бар, шәлем юк
Калфак алмый хәлем юк
Сез дусларым хакы өчен
Җырламыйча хәлем юк.
Куш. шул ук.
3.
Тәрәз ачып җимнәр чәчтем,
Ашагыз кошкайларым.
Кайгы-хәсрәтләр күрмичә
Яшәгез, дускайларым.
Укытучы 1: Безнең республикабыз - күп милләтле республика. Ана телебез белән беррәттән без гимназиябездә рус телен, рус халык иҗатын, аның әсәрләрен яратып өйрәнәбез.
Учитель 2: Народное творчество возникло в глубокой древности, когда еще не было письменности. Народное творчество потешает, поет, развлекает, веселит, учит. Оно включает в себя разные виды произведений.
- Может быть вы мне поможете, подскажете, что относится к народному творчеству?
- Песни, сказки, пословицы, загадки. Былины, потешки, частушки, скороговорки – да всего и не перечислишь.
- Ребята, кто-нибудь знает, как одним словом можно назвать все эти произведения?
- Все эти произведения называются народным творчеством.
- Как же передавались эти произведения из поколения в поколение?
- Кто является их автором?
Учитель 2: Эти произведения – живая память народа. Из поколения в поколение, от дедов к внукам, передается народная мудрость, и эта ниточка может разорваться, прерваться, если мы разучимся петь народные песни, частушки, играть в народные игры, ценить свое прошлое.
Сегодня мы постараемся напомнить вот этот чудесный короб (кстати, тоже народное творчество) замечательными творениями русского народа.
А сколько тараторок, скороговорок придумал русский народ.
- Кто знает какие-нибудь скороговорки?
Прочитайте, пожалуйста, вот эту скороговорку.
- У осы не усы, не усищи, а усики.
А теперь давайте проговорим эту скороговорку, но не просто, а с удивлением. Подумайте, как человек удивляется.
- грустно;
- радостно, громко, торжественно.
Всех скороговорок не перескороговоришь, не перевыскороговоришь.
Повеселились, но …. Делу - время, потехе - …час, – говорит русская (что?) пословица.
Пословица – это произведение фольклора. Пословица советует, поучает, настаивает, предупреждает. Люди с уважением относятся к пословицам, часто употребляют их в своей речи. От этого их речь становится яркой, образной.
Хочу посмотреть, хорошо ли вы знаете пословицы. Многие пословицы состоят из двух частей. Я вам буду называть первую часть пословицы, а вы должны её продолжить, можно хором.
Сделал дело…
Любишь кататься…
Не имей 100 рублей…
В гостях хорошо…
Кто много читает…
Следующее задание – составить пословицу из предложенных попарно соединенных слов.
Труда – пруда
Время – потехе
Броду – воду
Молодцы, пословицы знаете хорошо.
Частушка – это удивительный мир. Новых сказок, былин уже не возникает. А частушки и сегодня сочиняют и взрослые и дети.
Впервые появилась частушка в середине XVIII века. Это было очень давно. И теперь люди во время свадеб, гулянок, праздников, ярмарок часто поют частушки. Часто частушка исполняется под аккомпанемент гармонии или балалайки, но исполнить ее не сложный мотив можно на любом музыкальном инструменте.
(Исполнение русских народных частушек)
Народная песня - это музыкальное произведение, автор которого не известен, как правило, автор - это сам народ. Народные песни передаются из поколения в поколение. Со временем народ может вставить новые слова, предложения, в итоге и получается народная песня.
С появлением человечества люди начали петь песни. Существует так много видов народных песен, что трудно определить, что это такое. Первоначально народные песни показывали, как люди понимают мир, жизнь. А так как жизнь состоит из многих явлений и ситуаций, то и народные песни отражают эти явления.
Исполнение русской народной песни «Как у наших у ворот»
Как у наших у ворот
Муха песенки поет
Ай, люли, вот поет (2р.)Комар музыку ведет,
Стрекоза плясать пойдет.
Ай, люли, вот идет(2р.)Стрекоза плясать пошла.
Муравья с собой взяла.
Ай, люли, вот идет. (2 раза)Муравейка милый мой,
Попляши-ка ты со мной.
Ай, люли, ты со мной .(2 раза)Уж, я рад бы поплясать,
Да устал я, мне не встать.
Ай, люли, мне не встать.(2 раза)
«Всех кормлю с охотой я, а сама безротая» - такую загадку детям задавали о ложке, которая изначально использовалась как предмет домашнего быта. И для русского и для татарского народа деревянные ложки, являлись принадлежностью обеденного стола, имелись в каждой семье. Можно предположить, что как только человек во время приема пищи услышал характерный стук ложки о дно тарелки, он догадался о музыкальных свойствах ложек.
В дальнейшем, сообразительный народ придумал множество приемов игры на ложках, которые раскрыли новые и уникальные возможности этого предмета. Ложки развивают мелкую моторику рук (пальцы и кисти),внимание. А мелкая моторика связана с мыслительной деятельностью.
Игра на ложках “Әпипә!”, татар халык биюе, попурри на тему народных плясовых
Творчество каждого народа – устное, музыкальное, изобразительное – очень тесно переплетены между собой, так как там отражается жизнь народа, его труд, влияние природы.
Я надеюсь, что вам понравилась в этой волшебной стране. Давайте попробуем сказать – что такое творчество – это от слова творить, фантазировать, придумывать. Это сказки, былины, песни, танцы, загадки, скороговорки, пословицы и т.д. это все, что придумано людьми, народом. И мы можем сделать вывод – что творчество – это творения народа. Вы теперь хорошо знаете, что такое народное творчество и вы с большим уважением будете относиться к творчеству других народов.
Наше мероприятие подошло к завершению. А теперь нам прощаться пора. Пожелаем удач. Новых творческих сил вам, ребята!