Урок татарского языка по теме "Повторение и обобщение. Местоимения". 6-й класс

Разделы: Иностранные языки

Класс: 6

Цели урока:

  • повторить и обобщить изученный материал по теме "Местоимение";
  • ознакомить учеников с порядком морфологического разбора местоимений;
  • закрепить умения по определению разрядов местоимений;
  • развивать логическое мышление, умение правильно произносить слова;
  • пробудить интерес к фольклору. Воспитать через стихотворения Мусы Джалиля у учеников такие качества, как милосердие, нравственное поведение и любовь к труду.

Оборудование: компьютер, интерактивная доска, учебники, карточки, тесты, запись песни “Казан кичләре”, портрет Мусы Джалиля

ХОД УРОКА

I. Оргмомент

II. Проверка домашнего задания.

Из региональной газеты «Яңарыш» выписать 7 предложений с местоимениями.

III. Сообщение целей, темы урока

Фронтальный опрос

– Сегодня на уроке, ребята, повторим самостоятельную часть речи – местоимение.

  • Дайте определение местоимению;
  • Перечислите разряды местоимений;
  • Чем отличаются по своему значению местоимения от существительного, прилагательного, числительного;
  • Как изменяются местоимения;
  • Какую функцию выполняет в предложении.

IV. Основная часть

1. Просмотр презентации на тему «Местоимение» 4-5 мин

2. Выполнение теста

– А сейчас, ребята, чтобы закрепить наши знания, выполним тест.

“Алмашлык” темасына тестлар.

1. Лексик-грамматик билгеләре белән алмашлык нинди сүз төркеменә карый?

1) мөстәкыйль;
2) бәйләгеч;
3) модаль.

2. Алмашлык нәрсәне белдерә?

1) эш яки хәлнең яисә билгенең билгесен белдерә;
2) предметның билгесен белдерә;
3) исем, сыйфат, рәвеш, сан сүз төркемнәрен алмаштырып, аларның мәгънәләренә ишарә ясый.

3. Җөмләдә алмашлыклар нинди җөмлә  кисәкләре булып киләләр?

1) җөмлә кисәге булмыйлар;
2) ия,хәбәр, аергыч, тәмамлык, хәл булып киләләр;
3) аергыч кына булып киләләр.

4. Күптән түгел безнең тәрәзә капкачын

Оя итте минем сөйгән карлыгачым. (Г.Тукай)

Бу җөмләдә безнең, минем алмашлыклары нинди җөмлә кисәге булып килә?

1) ия;
2) хәбәр;
3) аергыч;
4) тәмамлык;
5) хәл.

5. Ул ничә еллардан бирле шунда тора иде. (А.Алиш.) шунда алмашлыгы нинди җөмлә кисәге булып килә?

1) ия;
2) хәбәр;
3) аергыч;
4) тәмамлык;
5) хәл.

6. Мин, син, ул, без, сез, алар, кем, нәрсә, һичкем, һичнәрсә, кемдер, нәрсәдер кебек алмашлыклар кайсы сүз төркемен алмаштыралар?

1) исемне;
2) сыйфатны;
3) санны;
4) рәвешне.

7. Капитан, сез ялгышмадыгызмы? (Г.Әпсәләмов.) Сез алмашлыгы ни өчен күплек санда кулланылган?

1) җөмләдә ялгыш кулланылган;
2) икенче затның күплеген белдерә;
3) хөрмәт йөзеннән бер генә кешегә мөрәҗәгать иткәндә кулланыла. 

8. Сорау алмашлыгының алдына әллә кисәкчәсе куелып, ә ахырына –дыр/-дер, -тыр/-тер кисәкчәсе ялганып, алмашлыкның кайсы төркемчәсе ясала?

1) зат; 2) күрсәтү; 3) билгеләү; 4) сорау; 5) билгесезлек; 6) юклык; 7) тартым.

9. Дөрес язылышны билгелә?

1) һәммә;
2) хәммә;
3) һаммә.

10. Тартым алмашлыклары кайбер алмашлыкларга нинди кушымчалар ялганып ясала?

1) -ның/-нең;
2) -сы/-се;
3) -ныкы/-неке.

11. Кайсы билгеләү алмашлыклары килеш, сан, тартым белән төрләнә?

1) ул,без;
2) үз;
3) әллә  ничек, каядыр.

(Правильные ответы указаны жирным шрифтом)

3. Работа с предложениями в тетради.

Задание: найти местоимение, определить разряд. Объяснить значения пословиц и поговорок.

  • Үзеңне үзең мактама, халык сине мактасын.
  • Ни чәчсәң, шуны урырсың.
  • Һичкемне үзеңнән түбән куйма.
  • Һәркем үзенә үзе әллә кем.
  • Үгезегез – үзегезнеке, мөгезе – үгезегезнеке.

 – Как вы думаете от куда взяты эти предложения? (Правильный ответ: примеры из устноего народного  творчества   – фольклора – пословицы и поговорки, скороговорки) 

4. Физкультминутка для глаз

Яз, яз җитә,
Тәрәзәне ачтылар.
Тып-тып, тып-тып итә
Эре-эре тамчылар.

5. Морфологический разбор

На слайде пояляется морфологические разбор местоимения. Учитель знкомит с разбором учеников.
На следующем слайде пояляется стихотворение М. Джалиля  «Имән» («Дуб»).

– Ребята, давайте внимательно посмотрим на доску. Там мы видим стихотворение Мусы Джалиля «Имән» («Дуб»).
– Давайте выразительно прочитаем это стихотворение.

Муса Җәлилнең «Имән» шигыре.

Юл чатында ялгыз гына
Үсеп утыра бер карт имән.
Тирә-ягы яшел чирәм,
Ботаклары җиргә тигән.

Таң җилләре җилфер-җилфер
Җилфердәтә яфракларын.
Имән җырлый, искә төшереп,
Шаулап үткән яшь чакларын.

Мең ел элек кемдермонда
Җир казыган, тир тамызган
Һәм беренче кат имәннең
Яшәү иртәсен кабызган.

Кем дә белми ул кешене,
Игенчеме, бакчачымы,
Яшеллек һәм хәят сөйгән
Батыр хезмәт патшасымы?

Кем булса да, туфрагында
Җир саклаган аның тирен.
Һәм карт имән гомере белән
Бүләкләгән бу эш ирен.

Һәр көн юлдан дистәләгән
Юлчы уза, тузан туза.
Һәм һәр юлчы – моңлы җырчы
Имән җырын тыңлап уза.

Җилле көнне юлчыларны
Имән саклый җил-яңгырдан,
Җылы биреп, җил-су үтмәс
Яшел чуклы юрганыннан.

Күләгәсе ял иттерә
Кырда эшләп арганнарны,
Кавыштыра айлы кичтә
Яшрен утта янганнарны.

Юл күрсәтә адашканга
Имән кышкы бураннарда,
Җәен татлы дымын эчерә
Кырда урак урганнарга.

Бәхетле син, ерак илдәш,
Хезмәтеңә мин баш иям.
Һәйкәл булып яшьлегеңә
Үскән мондабу карт имән.

Җирдә кеше торса торсын,
Эзе калсын тирән булып,
Үзеүлсә, эше калсын
Мең яшәрлек имән булып.

 

(перевод)

ДУБ

При дороге одиноко
Дуб растет тысячелетний,
На траве зеленой стоя,
До земли склоняя ветви.

Легкий ветер на рассвете
Между листьев пробегает,
Будто время молодое
Старику напоминает.

И поет он о минувшем,
Про безвестного кого-то,
Кто вскопал впервые землю,
Проливая капли пота.

Кто зажег в нем искру жизни?
Кто такой? Откуда родом?
Государем был великим,
Полеводом, садоводом?

Кем он был – не в этом дело:
Пот его в земле – от века,
Труд его – в стволе могучем:
Дуб живет за человека!

Сколько здесь прошло народу –
Проходившим счета нету!
Каждый слышал песню дуба,
Каждый знает песню эту.

Путник прячется в ненастье
Под навес зеленолистый;
В зной работников усталых
Дуб зовет во мрак тенистый;

И недаром лунной ночью
Он влечет к себе влюбленных,
Под шатром соединяя
Тайной страстью опаленных;

Заблудившимся в буране
Путь укажет самый краткий;
Тех, кто жнет, горячим летом
Напоит прохладой сладкой...

Преклонюсь перед тобою,
Счастлив ты, земляк далекий.
Памятник тебе достойный
Этот старый дуб высокий.

Стоит жить, чтоб в землю врезать
След поглубже, позаметней,
Чтоб твое осталось дело,
Словно дуб тысячелетний.

10 декабря 1943 г.

 6. После выразительного чтения ученики выполняют задание

Находят местоимения, выписывают в тетрадь и выполняют морфологисекий разбор.

– Кто такой Муса Джалиль? Что вы можете сказать о биографии это известного поэта?
– Какие еще произведения М. Джалиля вы читали?
– Теперь, ребята, посмотрите внимательно на цвета, которыми выделены местоимения в стихотворении. Что вы можете сказать по этим цветам? (Правильный ответ:  яшел – зат алмашлыклары, кызыл – күрсәтү, сары – билгеләү, зәңгәр – сорау, көрән – билгесезлек / зеленый – личные, красный – указательные, желтый – определительные, голубой – вопросительные, коричневый – отрицательные)

IV. Обобщение. Подведение итогов. Выставление оценок

– Таким образом, что мы рассмотрели на сегодняшнем уроке?
– Какие разряды местоимений вы знаете?
– Приведите примеры.

V. Домашнее задание

Написать сочинение на тему «Язгы табигать» / «Весенняя природа», используя местоимения.