Максат:
- М.Ю. Лермонтов һәм Муса Җәлил турында алган белемнәрне тулыландыру, ныгыту.
- Укучыларда өлкән буын кешеләренә хөрмәт тәрбияләү, алар белән гоурлану
хисләре уяту.
Туган илебезгә, туган җиребезгә мәхәббәт, патриотик хис тәрбияләү. - Укучыларның иҗади сәләтен үстерү.
Җиһазлау: М.Ю.Лермонтов һәм М.Җәлил әсәрләреннән күргәзмә, мультимедияле презентация,татар теленең аңлатмалы сүзлеге.
Техник чаралар: Мультимедияле проектор, компьютер, магнитола январь, 2009 года.
I. Оештыру өлеше.
(Рус теле һәм әдәбияты укытучысы) Здравствуйте, ребята. Мы с Земфирой Акрямовной приветствуем вас на уроке русской и татарской литературы. Мы хотим, чтобы каждый из вас сегодня благодаря творчеству М.Ю.Лермонтова и М.Джалиля подкрепил свое патриотическое чувство, уважение к великому прошлому России. Тема нашего урока “Да, были люди в наше время.. “ (Слайд 1) Приложение 1
II. Актуализация.
1) (Рус теле һәм әдәбияты укытучысы) А начнем его с проверки знаний
литературных терминов. Предлагаю разгадать вам кроссворд:
1. В литературе – главное действующее лицо произведения (герой). (Слайд 2–3)
2. Построение литературного произведения (композиция). (Слайд 4)
3. Один из трех родов литературы, в котором внимание автора сосредоточено на
воспроизведении особого эмоционального настроя героя (лирика). (Слайд 5)
4. Переговоры, речь двух или нескольких лиц (диалог). (Слайд 6)
5. В стихосложении – группа стихов, объединенных каким-либо признаком (строфа).
(Слайд 7)
6. Один из трех родов литературы, в котором произведения строятся на основе
повествования (эпос). (Слайд 8)
7. Литературный прием, который строится на противопоставлении образов
(антитеза). (Слайд 9)
8. Точка наивысшего напряжения в развитии произведения, момент ключевого
столкновения (кульминация). (Слайд 10)
2) Беседа.
– Ключевое слово нашего кроссворда “гордость”. (Слайд 11)
– Как вы его понимаете?
– В словаре 1. И.(Ожегова одно из его значений толкуется так: “чувство
собственного достоинства, самоуважения”.
– (Татар теле һәм әдәбияты укытучысы)
Укучылар, гордость сүзе татар теленә ничек тәрҗемә ителә? (Сүзлекләр белән эшләү)
(Слайд 12)
Татар теленең аңлатмалы сүзлегендә бу сүзнең мәгьнәсе болай аңлатыла. Горурлык –
горурлык хисе, ‚үзеңә хөрмәт хисе.... (Чувство гордости, чувство уважения к
себе, чувствовать свой уровень.)
Горурлык сүзе татар һәм рус телендә дә бер мәгънәне белдерә.
Укучылар, сез нәрсәләр белән горурланасыз? Кеше нәрсә белән горурлана ала? (Туган
иле, гаиләсе,үзе, батырлык, тугрылык...)
– (Рус теле һәм әдәбияты укытучысы) А бывает ли, когда что-то является предметом
гордости всего народа?
III. Изучение нового материала. (Слайд 13–14)
1) Беседа:
– Одним из таких событий является Бородинское сражение 1812 года, которое
литературно запечатлел в стихотворении “Бородино” М.Ю.Лермонтов. Что вы знаете о
жизни этого поэта? С какими произведениями его знакомы? (Ответы учащихся.)
(Слайд 15)
– М.Ю.Лермонтов написал стихотворение “Бородино” к 25-летию годовщины сражения.
Почему же он обратился к этой теме?
– (Историческая справка – выступление учащихся о Бородинском сражении).
– А теперь обратимся к литературному изображению этого сражения. Прошу обратить
внимание на его композицию. (Слайд 16–18)
– (Инсценировка – выразительное чтение стихотворения наизусть 2-х учащихся).
2) Обсуждение услышанного:
– Какие чувства испытывали, слушая Лермонтовские строки?
– В чем особенность композиции стихотворения?
– В стихотворении 14 строф, 13 из них отведены монологу старого солдата. Почему
автор доверяет рассказ о великом историческом событии старому солдату?
– Найдите строки в стихотворении, которые дают нам право гордиться славными
русскими воинами?
3) Физ.пауза.
4) (Татар теле һәм әдәбияты укытучысы). Сугыш темасын ачу.
– Бездә нинди тарихи вакыйгалар горурлык хисе тудыра? (Сугыш, тугрылык, батырлык...)
– сугышта катнашкан кайсы татар язучыларын һәм шагыйрьләрен беләсез? (Ф.Кәрим,
А. Алиш, М. Җәлил, Г. Кутуй һ. б.)
Сугыш турында нинди шигырьләр беләсез?
Yләм икән , үкенечле түгел
Бу үлемнең миңа килүе,
Бөек җыр ул, бөек Ватан өчен,
Сугыш кырларында, үлүе.
Ф.Кәрим
Туган ягына , Ватанына соңгы сулышына кадәр тугры булып калган шагыйрьләр
арасында иң танылганы М. Җәлил. Искә төшереп китик әле.
– Кем ул М. Җәлил?
– М. Җәлил турында нәрсәләр беләсез? Ул кайчан туган? Кайда туган?
– М. Җәлилнең нинди шигырьләрен беләсез? (Кызыл ромашка”, “Сәгать”, “Күке” һ.6.)
Китаплар күргәзмәсе.
Яхшы, М. Җәлилнең кем икәнен беләсез. Чыннан да М. Җәлил патриот-шагыйрь.
Ул 1906 елның 15 февралендә Оренбург өлкәсе Мостафа авылында туган. Әтисе –
Мостафа, Әнисе – Рәхимә. Туганнары: абыйсы – Ибраһим, сеңелләре – 3әйнәп һәм
Хәдичә. Үз гаиләсенә килгәндә хатыны– Әминә. Кызы-Чулпан. ( биографиясен сөйләү)
М. Җәлил фашистларга әсирлеккә төшә. Төрмдә утыра. Анда Моабит дәфтәрләре.
Казанда шулай ук М. Җәлилнең һәйкәле бар. Сарман районында Җәлил поселогы бар.
Безнең шәһәрдә геофизикада М. Җәлил урамы бар. (Слайды 19–25)
Үткән дәрестә без М. Жәлилнең “Кызыл ромашка” шигырен өйрәнә башладык. Өй эшенә
шигырьне сәнгатьле укырга иде. Бүген без М.Җәлилнең“Кызыл ромашка шигырен
снгатьле укырга өйрәнербез, анализларбыз һәм сәхнәләштереп тә карарбыз.
V. Сәнгатьле уку.
VI. Анализ.
– Шигыр-дә нинди вакыйга сурәтләнгән? (Сугыш)
– Шигыр-ң герое кем? (Сугышчы)
– Бу сугышчыга нинди сыйфатлар хас?( Батыр, көчле, кыю, йөрәкле)
– Икенче герой кем? (Ромашка)
– Ни өчен кызыл? (Сугышчының каны аккан)?
Хәзер, әйдәгез, сәхнәләштереп карыйк. (Инсценировка – М. Җәлил “Кызыл
ромашка”) Приложение 3
VII. Нәтиҗә ясау.
– Кемдә нинди фикерләр туды?
- Бу шигырьдә сугышның кайгы китерүе сурәтләнгән.
- Халыкның батырлыгы.
- Халыкның батырлыгына соклану, аларга карата горурлык хисләре туды.
VIII. Йомгаклау.
Чыннан да, шигырьдәге вакыйгалар бер генә мисал. Туган илебезне меңләгән, миллионлаган батырлар саклаган. Без аларның батырлыгы үрнәгендә үсәбез, алар белән горурланабыз.
IX. Итог.
(Рус теле һәм әдәбияты укытучысы). После Бородинской битвы была учреждена медаль. В указе о ее учреждении говорилось: “Воины! Славный год, в который поразили вы лютого и сильного врага минул. Но не пройдут и не умолкнут громкие дела и подвиги ваши. Потомство сохранит их в памяти своей!” (Слайд 26) Приложение 1